موشکافی طرح جديد دولت براي تعادل بازار
موشکافی طرح جديد دولت براي تعادل بازار
در صورتی که طرح جدید دولت با اقدامات تکمیلی و اصلاحی همراه باشد، به‌زودی این بازار به تعادل کامل می‌رسد. این جمله چکیده نظرات چندین نفر از کارشناسان بازار پتروشیمی است که در نهایت به بهبود بازار امیدوار بوده‌اند.
عبور از روش‌های گذشته که توزیع رانت و ایجاد شرایط خاص را برای عده‌ای و کمبود و چالش‌های تأمین مواد اولیه را متوجه عده‌ای دیگر می‌کرد، از موضوعاتی بوده که از گذشته مورد تأکید فعالان این بازارها بوده و هست. دولت در تازه‌ترین اقدام خود برای کنترل بازارهای کالایی به‌دنبال طرحی است که براساس آن، صادرات هر ماده اولیه‌ای منوط به عرضه در بورس کالا و معامله در این بازار است تا در صورتی‌که بازار داخل به تعادل رسید، مجوز صادرات برای محصول مذکور صادر شود.
وزارت صمت با ارائه اين طرح مبنی بر ضرورت تأمین بازار داخل پیش از هرگونه صادرات کالاهای پایه به‌دنبال تنظیم بازار داخل از یکسو و کنترل روند صعودی قیمت‌هاست. این طرح به گفته کارشناسان و فعالان بازارهای پایه طرح بسیار خوبی است. به عقيده فعالان بازار چون صنایع پایین‌دست یا همان صنایع تکمیلی ما صنایعی با ارزش‌افزوده بالا هستند، بدون‌شک خام‌فروشی می‌تواند ضربه سنگینی به آنها و حتی بازار هدف که همان تولیدکنندگان هستند، وارد کند.
*قيمت‌گذاري و هدایت درست مواد اولیه از کانال بورس
اجبار دولت به عرضه همه ارکان زنجیره ارزش در بورس کالا در مورد کالاهای مختلف باعث شد تا علاوه بر حذف دلالان و واسطه‌ها از تولید، شرایط برای ایجاد اشتغال پایدار فراهم شود که نتیجه این امر قیمت‌گذاری درست و شفاف در بورس کالا از یکسو و هدایت درست مواد اولیه از کانال بورس و رسیدن به دست تولیدکنندگان پایین‌دستي است.
الگوهای جدید پژوهشی درخصوص نظام‌بخشی متفاوت و نوین در معاملات بورس‌کالا در جهت رشد و تعالی اقتصاد از اولویت‌های نهادهای مرتبط است و در این میان الگوبرداری از بورس‌های سایر کشورها می‌تواند رنگ و بویی تازه به معاملات بورس کالا ببخشد که در این الگو موارد ذیل دارای اهمیت بسزایی است:
1- عقد قراردادهای بلندمدت میان صنایع بالا و پایین‌دستی
2- تأمین مواد اولیه از طریق واردات همزمان با حفظ رقابت‌پذیری صنایع
3- پیش‌بینی بازار در دوره‌های سه ماهه، شش ماهه
4- پذیرش تمامی تولیدکنندگان محصولات فولادی در بورس کالا
5- امکان تعریف قراردادهای سلف بلندمدت با تسویه چندمرحله‌ای
*تقسيم‌بندي و مديريت بازار كالاهاي پايه
مدیریت بازار کالاهای پایه در الگوی جدید، به دو دسته تقسیم‌بندی می‌شود: کالاهایی که دارای مازاد عرضه است و دیگری محصولاتي که دارای کسری عرضه است. این تقسیم‌بندی مزایایی را به همراه دارد كه خرید سرمایه‌گذاران در بورس کالا از مهم‌ترین مزایای این طرح است. از دیگر مزایای این طرح می‌توان به تبعیت قیمت پایه معاملات بورس کالا از الگوی قیمت پایانی معاملات اشاره کرد. در نتیجه شاهد ثبات بیشتر در قیمت‌ها نسبت به الگوی قبلی خواهيم بود، اگرچه در خصوص این ویژگی هنوز جمع‌بندی نهایی صورت نگرفته است.
از مزایای دیگر این الگوی جدید تعریف الگوی عرضه تلفیقی از سوی وزارت صمت است که این الگو باعث می‌شود در زمان‌هایی که بازار دارای عدم نیاز است، صادرات محصولات نهایی رونق بیشتری با تلفیق قیمت مواد اولیه داخلی و جهانی پیدا کند و در زمانی‌که بازار داخلی دارای تقاضای بیشتر است، واردات با تلفیق قیمت نقش مهمی را در کنترل بازار و رشد قیمت‌ها ایفا کند.
تجربه نشان داده هرگاه فاصله زیادی بین قیمت‌های داخلی و خارجی ایجاد شده است، دچار قاچاق معکوس شده‌ایم و کمبود در بازار مشاهده شده كه حل این دغدغه در الگوی جدید از دیگر مزایای این طرح در خصوص محصولات پتروشیمی است.
*اشتغالزايي با اجراي صحيح طرح
در صورت اجراي درست، اين طرح مي‌تواند تقويت‌كننده صنايع پايين‌دستي باشد و تقویت صنایع پایین‌دستی پتروشیمی می‌تواند اشتغالزايي را تقویت کند. با توجه به اينكه درآمدزایی، پتروشیمی‌ها را مجاب مي‌کند که از طریق بورس کالا به‌صورت داخلی عرضه داشته باشند و اگر مازادی برایشان ماند، در صادرات از آنها استفاده شود؛ صنایع پایین‌دستی مي‌توانند به وفور از مواد اولیه استفاده كرده و حتي محصولاتشان را روانه بازار صادرات کنند؛ البته باید حمایت‌های جانبی هم از آنها صورت پذیرد و در مراحل بعدی هم حتی به‌صورت فروش‌های اعتباری آنها را تقویت کرد و شرکت عرضه‌کننده پتروشیمی، خود می‌تواند یک کمک بسیار قوی باشد و باعث فروش اعتباری بیشتر و به‌طور جدی باعث رشد اشتغال در صنایع پایین‌دستی شود.
*ارزآوري در صورت برداشته شدن تحريم‌ها
با توجه به اینکه بيشتر مشکلات اقتصادی ما به تحریم‌ها برمي‌گردد، اگر تحریم‌ها رفع شود، خود بازار، قطعاً شغل ایجاد خواهد کرد و در نتیجه نرخ بیکاری را می‌تواند به‌طور چشمگیری کاهش دهد. صنعت پتروشیمی ایران نيز كه پتانسیل جذب سرمایه‌گذار خارجی را در طرح‌های توسعه‌ای دارد، در صورت حصول توافق و برداشته شدن تحريم‌ها، موجب اشتغالزایی و ارزآوری خواهد شد.
در صورت توافق، دولت می‌تواند نفت خود را صادر کند و از محل این صادرات ارز مورد نیاز کشور تأمین مي‌شود و احتمال کاهش نرخ ارز وجود خواهد داشت. این افت قیمت نمی‌تواند چندان زیاد باشد، ولی به هر‌حال یک افت قیمتی اتفاق خواهد افتاد. از سوی دیگر در تمامی کالاها چه پلیمری یا فلزی و حتی شیمیایی با توجه به پاندمی کرونا شاهد افزایش قیمت‌های جهانی بودیم، اما در حال حاضر شاهد هستیم که کم‌کم با بهتر شدن اوضاع اقتصادی در سطح جهانی قیمت‌های محصولات به سطح تعادلی نزدیک‌تر شده و قیمت‌ها در حال بازگشت هستند.
از طرفي با برداشته شدن تحريم‌ها، قطعاً هزینه‌های جانبي شرکت‌های پتروشیمی و سایر صادرکننده‌هایی که در این صنعت هستند، براي دور زدن تحريم‌ها کم خواهد شد. درست است که ممکن است قیمت ارز را یک مقدار تحت‌تاثیر قرار دهد، اما از طرف دیگر هزینه‌های سرسام‌آور انتقال پولی که می‌تواند کمر خیلی از این پتروشیمی‌ها را بشکند، حذف می‌شود و همین کم شدن هزینه‌ها می‌تواند جبران‌کننده اثرات کاهش نرخ ارز باشد و همچنین می‌توان با به‌روزرساني دستگاه‌ها و امکانات به‌صورت بهینه‌تري تولید داشته باشيم.
